Początki Armii Krajowej sięgają wydarzeń związanych z II wojną światową. Wtedy to dwaj sąsiedzi Polski: Niemcy i Związek Radziecki postanowili zaatakować, zniszczyć i wymazać z mapy Europy państwo polskie. Najpierw 1 września 1939 wkroczyły wojska niemieckie a 17 września Armia Czerwona realizując tajny protokół paktu Ribbentrop-Mołotow zawarty przed wybuchem wojny. Mimo bohaterskiej obrony Polaków w czasie kampanii wrześniowej nie udało się obronić państwa. Wtedy kilku wyższych oficerów wojska polskiego postanowiło nie składać broni, lecz nadal prowadzić walkę.
27.09.1939 utworzono podziemną organizację wojskową pod nazwą Służba Zwycięstwu Polski. Na jej czele stanął generał Michał Karaszewicz-Tokarzewski a szefem sztabu został płk Stefan Rowecki. Zadaniem organizacji było powołanie struktur wojskowych, których celem miało być prowadzenie dalszej walki o utrzymanie niepodległości i ciągłości granic państwa. SZP stała się zalążkiem Polskiego Państwa Podziemnego rozbudowywanego w swych strukturach przez cały okres wojny. Dążeniem organizacji było utworzenie wojskowych i administracyjnych organów, które miały odegrać rolę podziemnych władz państwowych i mogły objąć władzę po wyzwoleniu Polski. W zaistniałych warunkach wojennych SZP namawiała do podjęcia zdecydowanej i nieustępliwej walki z najeżdżcami na każdym polu działania; wszelkimi środkami; do czasu wyzwolenia Polski w granicach sprzed 1 września 1939 roku.
W listopadzie 1939 roku polski rząd na emigracji, powstały we Francji, którego premierem został gen. Władysław Sikorski powołał Związek Walki Zbrojnej. Na czele związku stanął gen. Kazimierz Sosnkowski – przewodniczący Komitetu Ministrów d/s Kraju. Dowódcą tej organizacji na terenach polskich zajętych przez Niemców został płk Stefan Rowecki a na terenach okupacji radzieckiej gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski.
Szeregi organizacji konspiracyjnej rozrastały się – wchłaniała ona dawnych członków SZP i mniejszych organizacji lokalnych – na wiosnę 1940 roku ZWZ liczył ponad 80 tys. zaprzysiężonych. W czerwcu 1940 r. płk Stefan Rowecki został mianowany generałem.
Tymczasem na terenach zajętych przez okupantów rozpoczęto wcielać w życie plan fizycznej i psychicznej zagłady narodu polskiego. W ten sposób realizowano ideologię hitlerowską i stalinowską wobec Polaków.
Masowe mordy, łapanki, osadzanie w obozach koncentracyjnych, komory gazowe, niewolnicza praca, zabór dziedzictwa kulturowego – to niektóre formy eksterminacji narodu polskiego stosowane przez Niemców.
Na Kresach Wschodnich setki tysięcy polskich rodzin w straszliwych warunkach wywieziono w głšb Związku Radzieckiego, a potem osadzono w obozach pracy – łagrach radzieckich. Ponad 20 tysięcy polskich oficerów osadzono w obozach a potem zamordowano, nie tylko w Katyniu.
Zaprzysiężeni Polacy w ZWZ podejmowali działania wobec wzmagającego się terroru. Polska Podziemna umacniała się i krzepła.
14 lutego 1942r. rozkazem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego ZWZ przemianowany został w organizację o nazwie Armia Krajowa, która swym zasięgiem objęła cały kraj. Organizacja nasiliła swą działalność po napaści Niemiec na Związek Radziecki. Jesieniš 1942 w AK utworzono jednolite kierownictwo dywersji i sabotażu – „KEDYW”, którego dowódcą został płk Emil Fieldorf – „NIL”. W jego skład wchodzili członkowie Szarych Szeregów, czyli zakonspirowanego Związku Harcerstwa Polskiego.
W czasie swej działalności AK wykonała, ponad 10 tys. akcji bojowych takich jak np. wysadzanie niemieckich transportów, magazynów, obiektów wojskowych, mostów. Żołnierze Armii Krajowej rozbijali posterunki okupanta, likwidowali tysiące grożnych dla Polaków wysokich hitlerowskich funkcjonariuszy niemieckiego aparatu okupacyjnego. AK-owcy napadali na więzienia i uwalniali Polaków. Duże i poważne sukcesy osiągnšł wywiad wojskowy AK m.in. to właśnie ten wywiad powiadomił Londyn o tym, że atak na ZSRR nastąpi w czerwcu 1941 roku. Przekazał szczątki pocisku V1 do Londynu – nowoczesną broń Niemców. Efektem było zbombardowanie wyrzutni tej broni na wyspie Uznam. Wywiad AK przesłał także informacje o zagładzie Żydów w Polsce i o obozach koncentracyjnych, w których Niemcy masowo mordują miliony ludzi z Europy.
Kolejną formą działalności AK było tworzenie i wystawienie do walki ponad 100 oddziałów partyzanckich walczących na Lubelszczyżnie, Kielecczyżnie, Kresach Wschodnich.
Do prowadzonej walki niezbędna była broń. Nieliczne zrzuty z Anglii okazywały się zbyt małe. Najczęściej żródłem uzbrojenia była broń zdobywana od wroga a także produkowane w podziemiu pistolety maszynowe „Sten” i „Błyskawica” oraz granaty ręczne „Filipinki” i „Sidolówki”.
Polskie Państwo Podziemne zajmowało się nie tylko walką zbrojną. Powstał Polityczny Komitet Porozumiewawczy i Delegatura Rządu na Kraj zajmujące się całością spraw państwowych. Utworzone zostały Departamenty: Spraw Wewnętrznych, Informacji i Prasy, Oświaty i Kultury, Pracy i Opieki Społecznej, Przemysłu i Handlu, Rolnictwa, Sprawiedliwości. Zajmowały się różnymi dziedzinami życia społeczeństwa polskiego. Np. Departament Oświaty i Kultury organizował tajne nauczanie. Na poziomie szkoły średniej objęło ono 100 tys. uczniów, na tajnych uniwersytetach studiowało ponad 10 tys. studentów.
Aktywność Armii Krajowej wzrosła wraz ze zbliżeniem się Armii Czerwonej do granic Polski w 1944 roku. Wtedy żołnierze AK na Kresach Wschodnich przystąpili do realizacji planu „BURZA”. Celem tej operacji było uaktywnienie walki z Niemcami i przejęcie władzy na wyzwolonych terenach zanim uczynią to agentury radzieckie. Ukoronowaniem tej walki było Powstanie Warszawskie, które rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 roku.
Niestety mimo ogromnego wysiłku Polaków plan „BURZA” i Powstanie Warszawskie zostały zakończone klęską. Chociaż AK-owcy wyzwolili Kresy Wschodnie spod okupacji niemieckiej to jednak po wkroczeniu Armii Czerwonej, Rosjanie stawali się gospodarzami tych terenów.
Podobnie po 63 dniach heroicznej walki upadło powstanie w Warszawie. Zginęło ponad 200 tys. żołnierzy AK wraz z ludnością cywilną.
Armia Krajowa – podziemne wojsko polskie liczyło ok. 350 tys. członków. Kiedy w 1943 roku w wyniku zdrady został aresztowany przez Niemców dowódca gen. Stefan Rowecki „Grot”, kolejnym został gen. Tadeusz Komorowski, „Bór” do końca kierujący Powstaniem Warszawskim. Ostatnim dowódca AK był gen. Leopold Okulicki „Niedżwiadek” aresztowany w marcu 1945 roku przez Rosjan wraz z czołowymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego i w czasie moskiewskiego procesu tzw. 16-tu skazany na 10 lat więzienia. To gen. Leopold Okulicki nie widząc możliwoci dalszej walki, gdy Polacy znów znależli się pod okupacją ZSRR rozwiązał 19.01.1944 Armię Krajową.
Mimo zakończonej wojny w 1945 roku nie skończyła się walka żołnierzy Armii Krajowej. W latach 1944-1945 na terenie Polski stacjonowały liczne radzieckie dywizje NKWD i Armii Czerwonej a władze zaczęli sprawować komuniści zgodnie z dyrektywami Moskwy. Nastąpiły aresztowania i internowania żołnierzy AK do łagrów radzieckich. Ta antypolska polityka zmusiła tysiące AK-owców do ponownego pójścia do lasu i walki podziemnej. Tropieni żołnierze masowo wstępowali w szeregi antykomunistycznej organizacji „Wolność i Niezawisłość”. Powstawały setki oddziałów partyzanckich. Rozpoczął się czas represji i upokorzeń. Ludzie mający za sobą lata bohaterskiej walki o ojczyznę określani byli mianem bandytów, wywożeni do obcego kraju, a w więzieniach traktowani byli gorzej od znajdujących się tam hitlerowskich SS-manów.
W czasach komunistycznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej żołnierze AK byli prześladowani, dyskryminowani i represjonowani do 1956 roku. Dopiero, kiedy Polska stała się krajem demokratycznym po 1989 roku Ci, którzy przelali Swą krew za Ojczyznę znależli uznanie i poczesne miejsce. Obecnie są dumni z tego, że żyją w wolnym niepodległym kraju. Dopiero teraz otoczeni są szacunkiem.
Opracowano na podstawie materiałów z Internetu,
wykorzystano artykuł p. Gabrieli Kozakiewicz.